بعض الإعرابات الثابتة وفوق كلّ ذي علمٍ عليم  1- الكلمات : سويا – قاطبة – معا – وحده – جميعا – كافة  – دائما – أولا – ثانيا-أجمعين – بندا بنـدا – طوعا ـ غالبا -سويا – ماديا ـ أدبيا ـ عمدا ـ خطأ ـ سهوا -كافة- اجتماعيا وسياسيا واقتصاديا -أولا إلى عاشرا  تعرب حالا منصوبة ** لاحظ( خصوصا):إذا جاءت في نهاية الجملة تعرب حالا,أما ما عدا ذلك  تعرب مفعولا مطلقا 2- الكلمات : أيضا – سبحان – رجاء - خصوصا – عامة – شرعا – البتة - حقا - تحديدا – حتما – حمدا – خاصة – شكرا – صبرا – يقينا ـ سعديك – حجا مبرورا – حبا وكرامة – قياما وقعودا- عموما ـ مثلا ـ لبيك ـ صفحا. . .(تعرب مفعول مطلق منصوب)  3- الكلمات : مرة - مرتين ـ مرارا ـ جدا ـ تارة : تعرب نائب عن المفعول المطلق،كذلك : يعرب الكلمات ( كل – جميع – غاية – حق – أي – اسم التفضيل – اسم الإشارة) المضاف للمصدر.كذلك صفة المصدر،آلته،عدده،مرادفه،اسمه،مثل" سرت سريعا - أعطيتك حقك عطاء".   4- الكلمات : صباحا – مساء – ليلا – نهارا – فجرا – ظهرا – عصرا – مغربا – عشاء – ربيعا – خريفا – شتاء – صيفا – قرنا – سنة – شهرا – يوما – أسبوعا - ساعة – حينا – دقيقة – ثانية – لحظة – مبكرا - أبدا - أثناء- وقت- خلال- أحيانا- حين- مدى - عند - قديما ـ حديثا،تعرب ظرفا زمان منصوبا  5- الكلمات : شمالا – جنوبا – شرقا – غربا – يمينا – شمالا – فوق – تحت - أمام – خلف – وراء – قدام – مع - نحو- أسفل- حول- وسط – داخل – خارج – دون– ميلا - إزاء – حذاء – تلو- عند - لدى ، تعرب ظرفا مكان منصوبا   6- الكلمات : منذ – أمس - حيث – الآن – قط – لدن – منذ – مذ – هنا – هناك – ثم – ثمة – إذا – إذ – فقط تعرب ظرفا مبنيا   7- الاسم الذي يأتي بعد : هنا - هناك – ثّم – ثمة يعرب مبتدأ مؤخرا   8- ( منذ – مذ ) إذا جاء بعدهما فعل تعربان ظرفا مبنيا،وإذا جاء بعدهما اسم تعربان حرف جر . 9- ( حتى ) إذا جاء بعدها فعل تصبح أداة نصب،وإذا جاء بعدها اسم تعرب حرف جر  . 10- ما يأتي بعد : كل- بعض- غير- سوى- كلا- كلتا- ذات-أي- إحدى- ذو- ذا- ذي- ذوو - ذوي- فوق- تحت – أمام – خلف- قدام- وراء- مع- عند- بين- قبل- بعد- مدى- نحو- أسفل- حول- وسط) يعرب مضاف إليه مجرور   11- الضمائر(هاء الغائب- كاف المخاطب- ياء المتكلم- نا المتكلمين) : - إذا اتصلت باسم تعرب: ضمير مبني في محل جر مضاف إليه،مثل:كتابك جديد،أو مدرستنا

إغسل یدَکَ الی المِرفَق احتمال اول: اگر الی المرفق را متعلِّق به إغسل بگیریم معنا چنین است: دستهایت را تا مرفق بشوی؛ یعنی الی جهت شستن را مشخص میکند زیرا به إغسل متعلق است. احتمال دوم: اگر الی المرفق را حال از یدک و متعلَّق به «استقرَّ» محذوف بدانیم، معنا چنین است: دست هایت را در حالی که تا مرفق است بشوی. به این معنا که الی المرفق، محدوده شستن را مشخص میکند و نه جهت شستن را و درباره جهت شستن کلام سکوت کرده است؛ یعنی یا اختیاری است یا باید از دلیل دیگری جهت را به دست آوری. بنابراین در آیه شریفه: فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَى الْمَرافِق‏ (مائده / ۶) نیز دو احتمال وجود دارد که ما شیعیان با توجه به روایات اهل بیت(علیهم السلام) الی المرافق را حال برای ایدیکم و متعلق به محذوف میدانیم و جهت شستن را از کلام اهل بیت اخذ میکنیم.

  در این باره سه قول وجود دارد  1⃣ : فعل ماضی ست. و همین کسانی که میگویند فعل ماضی ست نیز اختلاف دارند  1⃣ : یک عده قائل شده اند که از لاتَ یلیتُ است و به معنی نقص است ولی به لحاظ تناسبی که نقص با نفی دارد این فعل به معنی نفی نیز استعمال شده است. 2⃣: اصل لَیِسَ بوده است و یاء تبدیل به الف شده است بنابر قاعده اعلال ، سین نیز قلب به تاء شده است!  2⃣ :دو کلمه است : مرکب از لانافیه و تاء تانیث(قول جمهور)  3⃣ : مرکب از یک کلمه (لانافیه) و بعض کلمه ی دیگر است : لاتحین بوده است که تاء از حین جداشده است! و قائل اند که این تاء زائده است.   مغنی_الادیب

عدل یعنی عدولِ کلمه از اصلِ خودش. 

عدل بر دو قسم است:1️عدل تحقیقی: مثل عدول (مثنی) از (اثنان) و (ثلاث) از (ثلاث) و  (رباع) از (اربع)، مانند: فَانکِحُوا مَا طالبَ لَکُم مِنَ النِّساءِ مَثنَی و ثُلاثَ و رُباعَ (نساء/4). عدل تحقیقی سبب غیر منصرف شدنِ وصف است.  2️عدل تقدیری: فرضی است که در برخی از اسم های علمِ غیرمنصرف  که غیر از این فرض، راهی برای توجیهِ غیر منصرف بودنشان وجود ندارد در نظر گرفته  می‌شود؛ مثل عُمَر و جُفَر      اوزان عدل برای عدل شش وزن ذکر شده است: 1-مَفعَل 2-فُعَل 3-فَعل 4-فُعال 5-فَعال 6-فَعَل.        منبع: عوامل القدم 

#سؤال

آیا برای عطف اسم ظاهر بر ضمیر متصل مرفوعی نیاز به فاصل داریم!؟

#پاسخ

دو مبنا وجود داره.

الف) مطابق نظر بصریون : در عطف بر ضمیر مرفوع متصل ( خواه بارز باشه و خواه مستتر ) فاصله شدن یکی از دو امر نیکوست :

۱- ضمیر منفصل .
دلیل فاصله شدن ضمیر منفصل !؟ چون ضمیر متصل مرفوع همانند جزء متصل به کلمه می‌باشد ، اگر چیزی بر آن عطف بشه مثل اینه که بر جزء کلمه عطف شده ؛ اما اگر قبل از عطف به وسیله ضمیر منفصل تأکید گردد ، میرسونه که ضمیر متصل مرفوع در حقیقت از کلمه جداست و با این کار نوعی استقلال برای ضمیر متصل مرفوع به دست میاد.

اما اینکه عطف بر خود ضمیر منفصل نیست ، چون معطوف در حکم معطوف علیه است و اگر عطف بر ضمیر منفصل باشه لازم میاد که معطوف تأکید ضمیر متصل باشه و آن درست نیست.
مثال ضمیر بارز : قال لقد کنتم أنتم و آباؤکم فی ضلال مبین

مثال ضمیر مستتر : أسکن أنت و زوجک الجنة.

۲- هر فاصلی که باشه. خواه بین عاطف و معطوف علیه باشه مانند فاصله شدن مفعول به در آیه « جنات عدن یدخلونها و مَن صلح ... » ، و خواه بین عاطف و معطوف باشه مانند فاصله شدن « لا » در آیه « لو شاء الله ما اشرکنا و لا آباؤنا »

( نکته : گاهی بدون فاصله شدن چیزی میتوان بر ضمیر مرفوع متصل عطف کرد و این مورد در شعر زیاد و در نثر کم است. )

ب) مطابق نظر کوفیون : عطف بر ضمیر مرفوع متصل بدون فاصله شدن چیزی ضعیف نیست ، همانگونه که در بدل آوردن از آن ضعفی وجود نداره. مانند « أعجبْتَنی جمالُک » زیرا جمال بدل از ضمیر متصل در اعجبتنی است.

گستردگی زبان عربی

معناشناسی اسناد فعل به فاعل

حضور فاعل معنادار است و حذف آن از سوی متکلم بلیغ دال بر غرض

مثلا:

بچه ای که ظرف آبی را روی فرش می ریزد گاهی گوید:

آب ریخته شد

گاهی برای نشان دادن اعصبانیتش از والدین، گوید: آب را #من ریختم!

ذکر فاعل معنای کلام را دگرگون می کند!

هدی الله زیدا

هُدِی زید

اهتدی زید

در جمله اول فاعلیت هدایت مدّ نظر بوده است.

در جمله دوم وقوع آن مدّ نظر بوده است.(گاهی شخص خاص هم مد نظر است که بستگی به مقام دارد)

در جمله سوم قابلیت و فاعلیتِ شخص برای پذیرش مد نظر بوده است.

زیرا هدایت از جانب خداوند متعال برای همه آمده اما:

باران که در لطافت طبعش خلاف نیست
در باغ لاله روید در شوره زار خس

امیر الکلام علیه السلام می فرمایند:

قد بُصّرتم إن ابصرتم و قد هُدیتم إن اهدتیتم و قد ٱسمِعتم إن استمعتم

فعل منسوب به مفعول شده است،یعنی هدایت واقع شده است و در فعل اهتدیتم فاعل، همان مفعول فعل مجهول است تا دلالت کند که هدایت پذیری مربوط به مخاطب است!

هدایت از سوی منبع هدایت آمده است،حال شما باید قدمی در هدایت پذیری بردارید.

(عن بعض المعاصرین مع تصرف)

#شرط

دانسته شد اِن از ادات شرطی(ام الباب) است، که معلق میکند جزاء را بر شرط،در زمان #مستقبل‌.

محقق رضی اعلی الله مقامه فرموده اند:

اگر بوسیله اِن قصد معنای شرط در زمان #ماضی را داری،شرط را لفظ کان قرار بده مثل:

إن کنت قلته فقد علمته.

اگر این را گفته بودم! به تحقیق می دانستی.

اما اینکه چرا شرط ماضی فقط بوسیله کان محقق می شود نه غیر آن،بدان خاطر است که:

افعال خاصی که دال بر حدث+زمان و..‌.هستند مثل ضرب و‌..، چون زمان قید و جزئی از معنای موضوع له فعل است و فعل نص بر زمان نیست، اِن شرطیه آن را تغییر داده و تبدیل به معنای مستقبل می کند.

اما کان چون ممحض در زمان ماضی است،یعنی تنها دال بر مطلق ثبوت در زمان ماضی است و خصوصیت حدث از خبر او دانسته می شود( مثلا در کان زید قائما یعنی : فی الزمن الماضی زید قائم)لذا إن شرطیه نمی تواند کان که #نص در ماضویت است را به استقبال تبدیل کند.

(بلکه نمی تواند معنای یک فعل را بکلی تغییر دهد ،بر خلاف فعل های خاص که زمان،تنها یک قید و جزء است).

برخلاف باقی افعال ناقصه مثل صار که علاوه بر زمان ماضی دال بر انتقال هم هست(لذا ان شرطیه زمان او را قلب به مستقبل می کند).

????شرح الرضی ج ۲،ص۲۶۴

#مِن_اتصالیه

انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی

من اتصالیه دلالت دارد بر اتصال یک شیء به مجرورش.

این مِن یکی از اقسام من ابتدائیه است،غیر از اینکه مجرور من مبدأو منشأ ماقبل خود نیست بلکه،دلالت دارد بر اتصال ماقبل به ما بعد است.(مثل روایت مذکوره)

در اینکه متعلَّق آن چیست،اختلاف شده است:

برخی منّی را خبر و متعَلَّق آن را از افعال خاص گرفته اند:

انت متصل بی و نازل منّی منزلةَ هارون من موسی.

شریف جرجانی متعلَّق را از افعال عام گرفته ولی ترکیبی دیگر ارائه داده است:

انت بمنزلة کائنة و ناشئة منی کمنزلة هارون من موسی.

(حاشیه سیالکوتی بر مطول ص ۶۷)

اول وصفی غیر منصرف و عدد ترتیبی است(به جای واحد بکار می رود) به معنای یکمین مثل: الدرس الاول. ودر مونث مثل:المقالة الاولی.   اما اول غیر وصفی منصرف است و تنوین می پذیرد و ظرف به کار می رود، به معنای در اول.   مثل:للله الحمد اولا و آخرا.

ان الابرار یشربون من کاس کان مزاجها

ضمیر ها در مزاجها به چی برمی گرده؟

جواب: میتونه مجازا به کاس برگرده.گاهی محل رو میگن و حال رو اراده میکنن. از اون کاسه می نوشند. کاسه رو گفته و ازش شراب رو اراده کرده (مجاز لغوی مفرد مرسل)